Είναι μια κατάσταση που την ανακαλύπτουμε ως τυχαίο εύρημα όταν ο ασθενής για κάποιο άσχετο με την πάθηση λόγο, μιας και η πάθηση είναι ασυμπτωματική, υποβληθεί σε υπέρηχο ή τρίπλεξ οσχέου.
Η εικόνα του όρχι στον υπέρηχο είναι η παρουσία μικρών λευκών στιγμάτων, επασβεστώσεις, μεγέθους ενός χιλιοστού περίπου. Μπορεί να είναι μέχρι 4 – 5 κατά οπτικό πεδίο ή μέχρι και μερικές δεκάδες. Μπορεί να είναι παρούσες στον έναν όρχι ή και στους 2 όρχεις. Άλλες φορές μπορεί να υπάρχουν μόνο στον έναν όρχι ή στον έναν όρχι σε πολύ μικρό αριθμό και στο άλλο μέχρι μερικές δεκάδες.
Η εικόνα του όρχι στον υπέρηχο κατά την εξέταση είναι αυτή του «έναστρου ουρανού» (βλέπε βίντεο).
Η αιτία της μικρολιθίασης των όρχεων παραμένει άγνωστη. Υποθέσεις έχουν γίνει διάφορες όπως, φλεγμονώδους αιτιολογίας ή κάποιας δυσλειτουργίας στην λειτουργία των κυττάρων του όρχι.
Η πάθηση συναντάται σε ποσοστό μεγαλύτερο (έως και 10% περίπου ) σε νέους άνδρες προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας. Το ποσοστό παρουσίας της νόσου σε μεγαλύτερους άνδρες είναι μικρότερο (5% έως 7%) και γίνεται πολύ μικρότερο σε άνδρες μέχρι τα 45 έτη.
Η μικρολιθίαση του όρχι συναντάται σε μεγαλύτερο ποσοστό σε υπογόνιμους άνδρες, σε ασθενείς με σύνδρομο Klinefelter, σε ασθενείς με κύστες στις επιδιδυμίδες, ασθενείς που είχαν κρυψορχία. Να σημειωθεί ότι αυξημένο κίνδυνο παρουσιάζουν ασθενείς με παράγοντες κληρονομικότητας.
Η μικρολιθίαση του όρχι ανευρίσκεται συχνότερα σε ασθενείς με καρκίνο του όρχι. Οι άνδρες που γνωρίζουν ότι έχουν την πάθηση και ανήκουν στις κατηγορίες κινδύνου, πρέπει να ελέγχονται τακτικά με εξέταση στον ουρολόγο που περιλαμβάνει εξετάσεων με εξετάσεις αίματος και υπέρηχο οσχέου.
Για κάθε άνδρα, από την εφηβική ηλικία και μέχρι τα 45 έτη του, η αυτοψηλάφηση είναι η εξέταση πρώτης γραμμής. Ο άνδρας έτσι «μαθαίνει», ψηλαφώντας, την φυσιολογική σύσταση του όρχι και μπορεί να εντοπίσει, άμεσα, οποιαδήποτε «διαφορετικότητα» και να απευθυνθεί στον ουρολόγο.